Aile hukuku, toplumun yapı taşı olarak kabul edilen ailenin ve aile bireylerinin yaşamlarını sağlıklı bir şekilde sürdürebilmeleri için sahip oldukları hakları belirtmek ve huzurlu bir şekilde yaşamalarını sağlamak amacıyla oluşturulmuştur.
Temeli sevgiyle atılan aile kurumu da zaman içerisinde, aileyi oluşturan bireyler açısından katlanılması zor bir kurum haline gelebilir. Aile bireylerini zor durumda bırakan, bilinçli veya bilinçsiz davranışlar tarafları ayrılmaya itecek bir sürecin başlamasına neden olabilir.
Ailenin devamlılığının sağlanması veya aile kurumunun dağılması sürecinde tarafların zarar görmemesi ve hukuki haklarından mahrum kalmamaları amacıyla yasalar çıkarılmıştır. Aileyi ilgilendiren bu yasalar bütünü “Aile hukuku” adı altında bir araya getirilmiştir.
Aile hukuku, evlilik kurumunun oluşturulmaya başlandığı nişan ve evlilik sürecinden, ailenin dağılmasına neden olan boşanma ve sonrasında hak sahiplerine haklarının iade edilmesi ve varsa çocuklar, velayet sisteminin nasıl işletilmesi gerektiği ile ilgili kuralları düzenler.
Aile Hukuku ve Kapsamı
Türk Medeni Kanunu, Aile kurumunun nasıl oluşturulması ve bu süreçte nelere dikkat edilmesi gerektiği ile ilgili konuları “Aile Hukuku” başlığı altında bir araya getirmiştir. Türk Medeni Kanununun kabulünden bu yana, zaman ve gereklilikler göz önünde bulundurularak günün koşullarına göre yeni düzenlemeler yapılmış, tarafların zarar görmesini ve hak kaybı yaşamalarının önüne geçmek amacıyla güncellenerek zaman zaman yeniden düzenlenmiştir.
Aile hukuku Evlilik Hukuku, Evlenme ve Nişanlılık başlıkları altında 118. Maddede yer alan “Nişanlanma, evlilik vaadiyle olur” cümlesi ile başlamaktadır. Aile hukuku, nişanlanma sürecini evliliğin ilk adımı olarak kabul etmiş ve bu süreçte uyulması gereken hususlara yer vermiştir.
Aile hukukunda yer alan nişanlama ile ilgili hükümler,
- Nişanlılığın hükümleri
- Nişanın bozulması ve sonuçları (Maddi ve manevi tazminatlar)
- Hediyelerin geri verilmesi (Zaman aşımı)
gibi konuları ele almaktadır.
Aile Hukuku ve Evlenme Süreci
Aile hukuku, sağlıklı bir aile kurumunun oluşturulabilmesi amacıyla tarafların evlenmeye ehliyetleri olup olmadığına dair çeşitli koşullar ortaya koymuştur. Bu koşullar şu şekilde sıralanmıştır.
- Evlenme yaşı (Kadın veya erkek için 17 yaş sınırı)
- Ayrıt etme gücü
- Yasal temsilcilerin izni
Aile Hukukunda Evlenmeye Engel Teşkil Eden Durumlar
Aile hukuku ayrıca evlenme engelleri başlığı altında kimlerin evlenmesine izin verilemeyeceğini de açıkça ifade etmiştir. Aile hukukuna göre aralarında evlenmeye engel teşkil edecek derece ailevi hısımlığı bulunanlar ve önceki evliliğinin sona erdiğini ispat edemeyenler evlenemezler (kardeşler, amca, dayı, hala, teyze…)
Diğer maddeleri şu şekilde sıralayabiliriz,
- Gaiplik durumunun mahkemece karara bağlanmaması,
- Kadının boşandıktan sonra üç yüz gün geçmesi,
- Akıl hastalıkları,
Evlilik Başvurusu ve Aile Kurumunun İfası
Evliliğe engel herhangi bir neden bulunmadığında, Evlilik için başvuru süreci başlar. Başvuru aşamasında, evliliğe engel herhangi bir durum görülmediğinde taraflar gerekli belgeleri ibraz ederek, evlilik için başvuruda bulunurlar.
Evlilik Başvurusunda Hangi Belgeler İstenir?
Evlenmek isteyenlerin taleplerinin kabul edilebilmesi için bazı belgelerin ibraz edilmesi gerekir. Bu belgeler şunlardır,
- Nüfus cüzdanı
- Nüfus kayıt örneği
- Boşanma söz konusu ise önceki evliliğin bittiğine dair belge
- Yaş olarak küçük veya kısıtlı ise yasal temsilcinin yazılı onay belgesi
- Evliliğe engel teşkil edecek bir hastalığın bulunmadığına dair sağlık raporu
Belgeler teslim edilip gerekli izinler alındıktan sonra, evlilik süreci ile ilgili kurallara uygun süreç işlemeye başlar. Aile hukuku bu sürecin nasıl olması gerektiğini ve dikkat edilmesi gereken noktaları şu başlıklar altında ele almıştır.
- Evlenme izni
- Evlenmenin yapılamaması
- Tören yeri
- Törenin şekli
- Aile cüzdanı ve dini tören
Batıl Olan Evlenmeler
Aile hukuku, ailenin sağlam temeller üzerine inşa edilebilmesi amacıyla “Batıl olan evlenmeler” başlığı altında bazı kurallar belirlemiştir. Bu kurallar,
- Mutlak butlan
- Nisbi butlan
başlıkları altında ele alınmaktadır.
Mutlak butlan nedir? Mutlak butlan, evliliğin icrasında bir eksiklik bulunmamasına rağmen, geçerlilik şartlarının yerine getirilmemesidir.
Mutlak butlan yani evliliğin geçerli sayılamayacağı durumlar şu şekilde sıralanmıştır.
- Eşlerden birinin evlenme sürecinde evli olduğunun ortaya çıkması
- Evlilik sürecinde eşlerden birinin ayırt etme gücünden yoksun olduğunun tespiti
- Eşlerden birinin evlenmeye teşkil edecek şekilde akıl sağlığının yerinde olmadığının anlaşılması
- Eşlerin evlenmesine engel teşkil edecek hısımlık durumlarının tespiti
Bu durumlar tespit edildiğinde evlilik kararı verilmez ve gerektiğinde Cumhuriyet savcısı tarafından dava açılabilir.
Nisbi butlan nedir? Nisbi butlan, evliliğin geçerli olmasına rağmen taraflardan birinin iradesi ile geçersiz sayılabileceği durumları ifade eder. İrade ile ortaya konan ve Nisbi butlan olarak değerlendirilen maddeler evliliği geçersiz kılmaz ancak bu maddelere dayanılarak boşanma davası açılabilir. Nisbi butlan kabul edilen durumlar, taraflardan birinin veya her ikisinin evliliğin sağlıklı bir şekilde yürütülmesinin mümkün olmadığını belirttikleri durumlardır.
Aile hukukunda Nisbi butlan olarak değerlendirilen maddeler şunlardır,
- Yanılma
- Aldatma
- Korkutma
Aile Hukuku ve Boşanma
Aile hukuku, evliliklerin aileyi oluşturan bireyler açısından sürdürülmesinin sakınca doğuracağı veya bir arada bulunulmasının artık fayda değil zarar getireceği durumlarda boşanmaların hangi sebeplerle ve nasıl olması gerektiğini; dikkat edilmesi gereken noktaları ve sonrasında riayet edilmesi gereken hukuki noktaları dile getirmiştir.
Boşanmanın mümkün olabilmesi için hukuki zeminde geçerli sebeplerin olması gerekir. Bu sebepler aile bireylerinin bir arada kalmasının artık mümkün olmadığına ve bireylerin yaşamlarını sağlıklı bir şekilde devam ettiremeyeceklerine kanaat getirilecek sebeplerdir.
Aile hukukunda boşanma sebepleri şu şekilde sıralanmıştır,
- Zina
- Hayata kast edilmesi ve onur kırıcı davranışlar
- Suç işleme ve haysiyetsiz hayat sürme
- Terk
- Akıl hastalığı
- Evlilik birliğinin sarsılması