Ceza hukuku, toplumun ve toplumu oluşturan bireylerin huzurunu korumak ve mevcut düzenin devamlılığı için gerekli düzenlemeleri konu alan hukuktur. Bu amaçla gerektiğinde kabahat olarak kabul edilen fiiller ve bu fillere karşı uygulanacak yaptırımlar, ceza hukuku ile tanımlanmaktadır.
Ceza Hukuku ve Amacı
Hiçbir devlet, keyfi olarak vatandaşlarını cezalandırmak amacıyla bir hukuk düzeni inşa etmez. Ancak insanın varolduğu her yerde, düzeni muhafaza edenler kadar düzeni bozanlarda bulunur. Düzene karşı gelip diğer insanların huzur ve sükûnetini bozan, yanlış örnek olanlar kanun çerçevesinde cezalandırılmadıklarında ve cezai yaptırıma uğramadıklarında, diğer insanlara haksızlık edilmiş olur.
Diğer bir boyutu ile de, yanlış tutum ve davranışlar engellenmediğinde, ısrarla tekrar edildiğinde ve cezai yaptırımlar caydırıcı yasalarla uygulanmadığında, diğer insanlar için de kötü örnek teşkil etme riskinin varolmasıdır.
Bu nedenlerle gerektiğinde uygulanabilmesi amacıyla ceza hukukuna ihtiyaç durulmuştur. Esasında asıl amaç insanı cezalandırmak değil, insanın yanlış yol ve yöntemler seçerek toplumun ve devletin düzenini sarsıcı davranışlara engel olmaktır.
Ceza Hukuku ve Özellikleri
Her toplumun kendine has dini ve örfi kuralları bulunur. Ancak bu kurallar belirli bir bütünlük taşımaz ve yöresel farklılıklar gösterir. Oysa yanlış karşısında uygulanması gereken yaptırım ve cezaların yansız ve herkese eşit uygulanması gerekir. Bu nedenle ceza ve yaptırımların yazılı olarak oluşturulmasına ihtiyaç duyulmuş, böylece herkese aynı maddelere dayanarak hukuk zemininde kararlar verilmiştir.
Ceza hukukunu diğer yazılı hukuk kurallarından ayıran en belirgin özelliği, devlet gücü ile yaptırım uygulanmasıdır. Esasında tüm yazılı hukuk kuralları gücünü devletten alır ancak konu toplum ve devlet düzenini sağlamak olduğunda, ceza hukukunda devlet gücü, yapılan hataların ve yanlışların tekrar edilmemesi ve başkalarının da aynı hataları yapmaması amacıyla caydırıcı bir nitelik taşır.
Ceza hukuku esas itibari ile suç ve kabahat teşkil eden fiiller ile bunlara uygulanacak yaptırımları belirten hukuk disiplinidir. Bu disiplinin esasları devlet eliyle belirlenir ve temel amacı da insanların daha rahat ve huzurlu bir şekilde yaşamalarını temin etmektir.
Maddi Ceza Hukuku
Ceza hukuku uygulamada kolaylık sağlanması amacıyla alt bölümlere ayrılmıştır.
- Maddi ceza hukuku,
- Ceza muhakemesi hukuku,
- Ceza infaz hukuku,
Maddi ceza hukuku da,
- Ceza hukuku genel hükümleri,
- Ceza hukuku özel hükümleri
şeklinde ikiye ayrılır.
Maddi ceza hukuku, bir fiilin yasalarca suç teşkil edebilmesi için hangi unsurları içermesi gerektiğini, bu suç dolayısı ile mesul olma şartlarını ve işlenen suç karşısında uygulanması gereken yaptırımları inceler.
Ceza Hukuku Genel Hükümleri
Ceza hukuku genel hükümleri, tüm suçlar için geçerli olacak ortak prensiplerin neler olduğunu ortaya koyar. Ceza verilmesini gerekli kılan fiiller için koşulları ve hukuki sonuçları belirtir.
Ceza Hukuku Özel Hükümleri
Ceza hukuku özel hükümleri,
- İşkence,
- Hırsızlık,
- Rüşvet,
- Zimmet,
- Cinsel saldırı,
- Kasten adam öldürme
gibi her fiili ayrı ayrı ele alır. Genel hükümler yol ve yöntemleri belirtirken, özel hükümler bu yöntemleri belirtilen suçlara indirger.
Ceza Muhakemesi Hukuku
Ceza muhakemesi hukuku, bir fiilin şüphe ile yola çıkılarak bu şüphenin failin lehine veya aleyhine yöneltilmesi gerektiğine karar verilen süreci belirtir.
Bir suçun gerçekte kim tarafından işlendiği veya işlenip işlenmediği ve uygulanacak yaptırımlar, ortaya atılan iddialar, savunma ve yargılama gibi unsurlardan oluşur.
Ceza İnfaz Hukuku
İnfaz kelimesi alınan bir kararın uygulanması anlamına gelir. Yapılan soruşturma ve yargılama süreci sonunda verilen kararın uygulanması, yani hükmün yerine getirilmesi, infaz hukuku kapsamındadır.
Ceza infaz hukuku, cezanın nasıl infaz edileceğini; ilke, esas ve usullerini belirler. Cezanın infaz edilmesi için hükmün kesinleşmesi yani yargı sürecinin ve tüm aşamalarının tamamlanması gerekir. Hüküm kesinleştikten sonra infaz hukuku devreye girmektedir.
Ceza Hukuku İlkeleri
Ceza hukuku ilkeleri şunlardır,
- Kabahat tanımlamasının açık ve net olması,
- Cezada kanunilik ilkesi,
- İdari düzenleme ile kabahat ve ceza konulamaması,
- Kıyas yasağı,
- Ceza kanunlarının geçmişe yürütülemeyişi,
- Örf, adet ve geleneklerle kabahat ve ceza konulamaması,
