Evlilik Birliğinde Edinilmiş Mal Kavramı
1. Edinilmiş Mal Kavramı ve Koşulları
Edinilmiş mal kavramı, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunun (TMK) 219/1 madde hükmünde “Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir” şeklinde tanımlanmıştır. Bu kapsamda edinilen mal karşılığı verilerek elde edilmişse edinilmiş mal olarak, karşılığı verilmeden elde edilmişse kişisel mal olarak değerlendirilecektir. Örneğin, çalışma karşılığı elde edilen gelirler karşılığı verildiği için edinilmiş mal, miras yoluyla intikal eden mallar karşılık verilmeden elde edildiği için kişisel mal olacaktır. Bu nedenle, bir malın edinilmiş mal olarak değerlendirilebilmesi için ilk şart karşılığının verilip verilmediğidir.
“…4721 sayılı TMK’nin “kişisel malları” düzenleyen 220. maddesinin 2. bendine göre, bir eşin miras ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri kişisel mal kabul edilir. Söz konusu kesinleşen ilamdan da anlaşılacağı üzere davaya konu taşınmazlar yönünden dava açan mirasçılar payı yönünden davalı adına olan tapu kaydının iptaline karar verilmiş olup sonucu itibariyle taşınmazlar miras yoluyla intikal ettiğinden davalının edinilmiş malı olmayıp TMK’nin 220/2 maddesi hükmü gereği kişisel maldır. Mahkemece, bu taşınmazlara ilişkin, davacının artık değere katılma alacağı bulunmadığından bunlara yönelik alacak talebinin reddi gerekirken…” (Y8HD., 24/05/2016, 2016/4533 E. ve 2016/9059 K.)
Bir malın edinilmiş mal olarak değerlendirilmesi için diğer bir unsur ise, mal rejiminin devamı sırasında ve mal rejimi sona ermeden edilmesi gerektiğidir. Başka bir deyişle, resmi evlilik tarihinden sonra edinilen mallar kural olarak edinilmiş mal olarak kabul edilecektir. Taraflar arasında resmi bir evlilik mevcut değilse (imam nikahı, fiili birliktelik vb.) bu dönemde elde edilen mallar tasfiyeye dahil edilemeyecektir. Ayrıca tarafların evlenmeden önce sahip olduğu ürünler veya boşanma dava tarihinden sonra satın alınan ürünler de edinilmiş mal olarak değerlendirilemeyeceğinden bunlar da tasfiyeye dahil edilemeyecektir.
“…TMK’nun evlenmeyi düzenleyen 134 ve devamı maddelerine göre, evlilik resmi evlendirme memuru önünde yapılır ve ondan sonra taraflar evli kabul edilir. Yasanın tanıdığı ve kabul ettiği evlenme şekli dışında gerçekleşen birliktelikler ne ad altında yapılmış olursa olsun, evlilik olarak değerlendirilemez. Medeni Kanunun yasal görmediği birliktelikler sırasında edinilen mallara yönelik olarak da evlilik birliği içinde edinilen mallara ilişkin olan kurallara ve değerlendirmelere dayanılarak katkı payı alacağı, değer artış payı alacağı ve katılma alacağı istekli talepte bulunulamaz. Taraflar arasında mal rejiminin tasfiyesi bakımından dava konusu meskenin tasfiyede dikkate alınabilmesi için evlilik birliği içinde alınmış olması veya evlilik öncesi alınmakla beraber ödemelerin evlilik içerisinde yapılmış olması gerekir. Eldeki davada dava konusu mesken evlilik tarihinden önce satın alındığına, evlilik içine sarkan herhangi bir ödeme de bulunmadığına, evlilik öncesi dönemde edinilen meskenin evlilik içinde geçerli kurallar dikkate alınarak tasfiyesi de mümkün olmadığına göre meskenin tasfiyeye dahil edilme imkânı bulunmamaktadır…” (Y8HD., 23/02/2015, 2013/20881 E. ve 2015/4802 K.)
2. Başlıca Edinilmiş Mallar
Mal rejiminin devamı sırasında edinilen mallar kural olarak edinilmiş maldır. Ancak kanun koyucu TMK 219/2 madde hükmünde başlıcaedinilmiş malları belirtme ihtiyacı duymuştur. Bu kapsamda;
- Çalışma karşılığı olan edinimler,
- Sosyal güvenlik veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,
- Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen tazminatlar,
- Kişisel malların gelirleri,
- Edinilmiş malların yerine geçen değerler
Bizde bu çalışmamızda, önemli gördüğümüz başlıklar hakkında açıklamalarda bulunacağız.
a. Sosyal Güvenlik veya Sosyal Yardım Kurum ve Kuruluşlarının veya Personele Yardım Amacı İle Kurulan Sandık ve Benzerlerinin Yaptığı Ödemeler
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından bağlanan aylıklar, emekli ikramiyesi, OYAK ödemeleri, Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) tarafından yapılan ödemeler, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı ve diğer işçilik alacakları TMK m.219/2 hükmü gereği edinilmiş mal olarak değerlendirilecektir.
“…Davacı tarafından dava dilekçesi ve yargılama boyunca gerek yasal edinilmiş mallara katılma rejiminden ve gerek katkıdan söz edilmekte ise de 01/01/2002 tarihinden sonra çalışma karşılığı elde edilen geri ve emekli maaşı edinilmiş mal niteliğinde (TMK’nin 219.m) olduğuna göre davacının kişisel mal veya değerle katkıyı gerektiren değer artış payı alacağı istemediği talebinin yasal mal rejiminin tasfiyesinden kaynaklanan artık değer üzerinden katılma alacağı niteliğinde olduğunun kabulü gerekir…” (Y8HD., 11/12/2012, 2012/8516 E. ve 2012/12142 K.)
“…743 sayılı TKM’nin 170. maddesi uyarınca, mal ayrılığının geçerli olduğu döneme ilişkin çalışmanın karşılığı olarak elde edilen gelir ve dolayısıyla hak edilen kıdem tazminatı kişisel mal (TKM 189), 4721 sayılı TMK’nin yürürlüğe girdiği 01/01/2012 tarihinden sonraki çalışma karşılığında elde edilen gelir ve hak edilen kıdem tazminatı ise edinilmiş mal grubuna girer (TMK 219/1). Eşin çalışma süresinin hem mal ayrılığı hem de edinilmiş mallara katılma rejiminin geçerli olduğu dönemlere yayılması durumunda ise, her bir döneme isabet eden çalışma süresi ve gelir durumu esas alınarak oranlama yapılmak suretiyle, kıdem tazminatının kişisel mal ve edinilmiş olan miktarları belirlenir…”(Y8HD., 20/09/2017, 2017/12554 E. ve 2017/11144 K.)
b. Kişisel Malların Gelirleri
TMK m.219/2 hükmünde kişisel malların gelirleri edinilmiş mal olduğu öngörülmüştür. Diğer bir deyişle, mal rejiminin devamı sürecinde kişisel maldan dönemsel olarak elde edilen doğal veya hukuki gelirler edinilmiş mal olarak kabul edilerek eşler arasında yarı oranında paylaşıma tabi tutulacaktır.
“…Davalı adına kayıtlı olan işyeri, taraflar arasında mal ayrılığının geçerli olduğu dönemde alınmış olup bu işyeri edinilmiş mallara katılma rejiminde davalının kişisel malıdır. Bu işyerinin 01/01/2002’den sonraki gelirleri ise edinilmiş maldır…” (Y8HD., 13/03/2012, 2012/27 E. ve 2012/1750 K.)
“…Somut olayda, mahkemece 00016226 nolu hesabın kaynağının davalının babasından gelen para olması sebebi ile kişisel mal olduğu kabul edilerek yazılı şekilde karar verilmiş ise de karar hatalı olmuştur. Şöyle ki, öncelikle, davalının ‘çalışma sonucu elde ettiği tüm birikimlerini Merkez Bankası’na yatırdığı’ savunduğu, banka hesabının kaynağının babasından gelen para olduğuna yönelik savunması olmadığı anlaşılmaktadır. Taraflarca getirilme ilkesi gereğince, hâkim, iki taraftan birinin söylemediği şeyi veya vakıaları kendiliğinden dikkate alamaz (HMK m.25). Diğer yandan, kişisel malların gelirleri edinilmiş mal (TMK m.219/2, 4. bent) olduğuna göre, dayanağı 01/01/2002 öncesi olan banka hesabındaki paranın faizi edinilmiş maldır. O halde, mahkemece, davalının dayanmadığı vakıaların hükme esas alınması ve kişisel mal gelirleri niteliğinde olan faizinin edinilmiş mal olduğu göz ardı edilerek karar verilmesi hatalı olmuş, bozmayı gerektirmiştir…” (Y2HD., 05/12/2022, 2022/4994 E. ve 2022/9986 K.)
c. Edinilmiş Malların Yerine Geçen Değerler
Mal rejimi devam ederken karşılığı verilerek elde edilen ürünlerin edinilmiş mal olduğunu yukarıda açıklamıştır. Söz konusu edinilmiş malın satılarak yerine başka bir ürün alınması veya ürün alınmayarak paranın değerlendirilmesi halinde de edinilmiş mal olarak kabul edilecektir.
“…Kural olarak, evlilik süresi içerisinde 01/08/2005 tarihinde satın alınan … plakalı araç edinilmiş mallara katılma rejiminin geçerli olduğu dönemde edinildiğinden, TMK’nin 219/1-1 bendi gereğince, edinilmiş mal sayılır. Söz konusu aracın 16/08/2007 tarihinde (boşanma dava tarihinden önce) üçüncü kişiye devredilmesi nedeniyle bundan kaynaklanan katılma alacağı aynı maddenin 1.fıkrası yoluyla 5.bendi uyarınca edinilmiş malların yerine geçen değer olarak kabul edilir…”(Y8HD., 27/05/2013, 2012/13656 E. ve 2013/7997 K.)
“…4721 sayılı TMK’nin yürürlüğe girdiği 01/01/2002 ile mal rejiminin sona erdiği 14/07/2004 tarihleri arasında edinilmiş mallara katılma rejimi geçerli olduğundan, bu dönemde tarafların yaptıkları kooperatif ödemelerinin aksi kanıtlanmadıkça edinilmiş mallardan karşılandığının (TMK’nin 222/3.m) ve edinilmiş malların yerine geçen değerlerinde edinilmiş mal sayılacağının (TMK’nin 219/5.m) kabulü ile mal rejiminin sona erdiği tarih itibariyle inşaatın tamamlanma oranı da göz önünde bulundurularak…” (Y8HD., 03/05/2011, 2010/4891 E. ve 2011/2679 K.)
3. Sonuç Olarak
Çalışmamızda, edinilmiş mal kavramı ve edinilmiş malların neler olduğu genel çerçevesiyle izah edilmeye çalışılmıştır. Ancak belirtilmelidir ki, edinilmiş mal kavramı kanunda sayılanlardan ibaret değildir. Nitekim kanun koyucu da edinilmiş malların sınırlandırılamayacağını öngörerek TMK m. 219/2 hükmünde başlıca edinilmiş mallara değinmiştir. Bu çerçevede, evlilik birliği içerisinde karşılığı verilerek elde edilen tüm malların edinilmiş mal olduğunun kabul edilmesi ve eşler arasında yarı oranında paylaşıma tabi tutulması gerekmektedir.
